İnternetin mədəniyyətə və təhsilə təsiri

Yunan filosofu və riyaziyyatçısı Arximed demişdir: “Mənə dayaq nöqtəsini verin və mən dünyanı dəyişərəm.” Bu gün biz əminliklə deyə bilərik: İnternet, məhz o dayaq nöqtəsidi ki, mədəniyyəti və təhsili dəyişməyə imkan verir

    Bilik passiv qonaqdır, onu axtarmaq lazımdır, o böyük zəhmət tələb edir. Müasir dövrümüzdə cəmiyyətimizin əksəriyyəti  gözəl bir kitabı internetə girişi olan komputerə üstün tutar. İlk dövrlərdə internet hərbi məqsədlər  üçün icad olunmuşdusa,  sonralar öz imkanlarını genişləndirərək başqa imkanların mənbəyi oldu.
   Yunan filosofu və riyaziyyatçısı Arximed demişdir: “Mənə dayaq nöqtəsini verin və mən dünyanı dəyişərəm.” Bu gün biz əminliklə deyə bilərik: İnternet, məhz o dayaq nöqtəsidi ki, mədəniyyəti  və təhsili dəyişməyə  imkan verir.
    İndi cəmiyyətdə İnternetə girişə malik olan və ora girişi olmayanlar arasında böyük fərq var. Birincilər siyahısına daxil olanların qarşısında böyük imkanlar yaranır: informasiyanı sərbəst və operativ əldə etmək imkanı, dünyanın bir ucundan digər ucuna məlumat ötürmək, hava haqqında məlumatdan iş axtarışına qədər bütün imkanlar. Sözsüz ki, bütün bunlar onlara yeni həyata başlamağa imkan verir. Əgər İnternet hər bir  kəs üçün əldə oluna bilsə, bu yalnız təhsil sistemi üçün deyil, həmçinin mədəniyyət cəmiyyəti üçün də üstünlük olacaq.
   İnternetin mədəniyyətə və təhsilə göstərdiyi təsiri başa düşmək üçün onu qlobal hadisə kimi qəbul etmək lazımdır. İnternetin  mədəniyyətdə  ən vacib təsir sferalardan biri-təhsildir. Təhsilsiz heç bir mədəniyyət yoxdur. Özü özünə yeni pedaqoji  texnologiyaları birləşdirməyə başlayan müasir təhsil  sistemi tez-tez özündə “qablaşdırılmış” mədəniyyət tərkibini dəyişir.
Bu gün təhsil mərkəzləri tələbələri daha çox internetdən bilik axtarmağa yönəldir. Referat işi, kurs işi, diplom işi yazmaq artıq  kitabxanalarda uzun müddət tozlu kitablar arasında oturmağı  dünya qlobal şəbəkələri arasında  səyahət etmək kimi əyləndirici və maraqlı bir vasitəyə çevirdi. Bəzən interneti gələcək nəsli savadsızlaşdıran, beynini kütləşdirən bir vasitə kimi qeyd edirlər. Əgər bir tələbə özü əziyyət çəkmək əvəzinə hazır referatları yükləyib öz adına çıxırsa, biz bunda texnologiyanın bu nemətini pisləyə bilmərik. Bunun zərərini, faydasını öyrənib, faydalı hala gətirməliyik.
Qeyd etməliyik ki, bu gün cəmiyyətimizin əsasını təşkil edən gənclər asudə  vaxtlarının çox hissəsini televizor, son vaxtlarda isə komputer qarşısında keçirirlər. Və hər iki vasitə də gənc nəslin formalaşmasına böyük təsir göstərir. Çox təəssüf ki, bu gün televiziyanın tərbiyyəvi və maarifləndirici xüsusiyyətlərini qeyd etmək çox çətindir. İnternet şəbəkələrində də faktiki olaraq həmin hadisələr baş verir. Hər iki vasitəni həm pedoqoji, həmdə  psixoloji cəhətdən idarə altına almaq, onların müsbət təsir dairələrini genişləndirmək lazımdır.
    İnternetdə mədəni, pedoqoji və maarifləndirici informasiyaların qıtlığı gənc nəsldə  internetə yalnız əyləndirici və erotik saytlara baxmaq, çatlarda ünsiyyət qurmaq, oyunlar oynamaq, komersiya vasitəsi kimi baxmaq stereotipi yaradır. Bununla yanaşı  İnternet çox güclü informasiya vasitəsidir, hansını ki  gənc nəsldə mənəvi və mədəni dəyərlərin formalaşdırılması üçün vasitədir. Bu problemlərin həlli üçün zəruri elmi nöqteyi-nəzərdən həvəs oyadılan yanaşma, psixo- pedaqoji iş alimlərinin işə cəlb olunması lazımdır.

    Son ol ildə  gənclər arasında yeni stereotiplərin, xüsusilə gənc-subkulturunun yaradılması tentesiyaları geniş yayılıb. Bir çox alim (A.A. Vasilieva, YU.R. Vishnevskiy, YU.G. Canavar, P.S. Gurevich, V.I. Dobrenikov, V.I. Dryapika, F.D. Kadariya, V.T. Lisovskiy, A.V. Mudrik, I.P. Savchenko, I.P. Saltanovich, N.D. Sarkitov, K.M. Horuzhenko, V.T. Şlyapa, V.A. SHapovalov və MN. başqaları), gənclərin subkulturunu sosial fenomen kimi nəzərdən keçirdikdə , öz dünyagörüşünü mütləq formalaşma, özünü aparma, hətta geyim və saç stili kimi özünəməxsus xüsusiyyətləri qeyd edirlər.
    Kaliforniya  universitetindən antropoloq Micuko Yen sosial şəbəkələr gənclərin maariflənməsində nəzərdən keçirərkən qeyd edir ki, social şəbələlərdən istifadə gənclərin intelektual cəhətdən inkişafına böyük təsir göstərir : Əgər 10 il bundan əvvəl İstifadəçi profilini və veb səhifəsini yaratmaq, məktub göndərib onlara cavab vermək  böyük professionallıq tələb edirdisə,bugün hər bir məktəbli bunu asanlıqla edə bilər.”
Micuko Yen hesab edir ki, İnternet cəmiyyət üçün küçə, park, mağaza və ya məktəb, kimi belə imkanı verir.Komputerə girişi məhdudlaşmaq əvəzinə onlar özləri də internetə səyahər etsələr valideynlər öz övladlarının həyatını daha yaxşı başa düşə , müəllimlərsə öz işlərini daha yaxşı edə bilərlər!”. Buna qüvvət olaraq deyə bilərik ki, hal-hazırda orta və ali məktəblərdə təhsilin səviyyəsini yüksəltmək üçün pedaqoqlara komputer vərdişlərini öyrətmək yönündə kütləvi proqramlar yerinə yetilir.
    AImanyada təşkil edilən Mənim kompüterim yox, amma bir çox yoldaşım var! kampaniyasındakı şüar diqqət çəkicidir. Evində özünə aid bir kompüteri olub da bütün gününü ekran başında keçirən gənclər asan yoldaş əldə edə bilmirlər. Zamanla asosyal və problemli fərdlər halına gəlirlər. Kompüter oyunu, internet gəzintiləri, uşaqları, gəncləri ictimai həyatdan gedərək qoparır.İnternetin başına oturduğunda zaman mövhumunu unudur.
     Amerikada 60 milyon internet abunəsinin 600-ünün porno asılısı olduğuna qərar vermişlər. İnternet artıq müasir həyatın bir parçasıdır. Bir düyməyə toxunmaqla istədiyiniz yerə gedib, istədiyinizi öyrənə bilir, ala bilirsiniz. Lakin, hər işdə olduğu kimi bunda da ölçü əhəmiyyətli. Ölçü qaçsa, biz ona deyil o bizə hökm etməyə başlar!.
    Son illərdə internetin insan həyatına girməsiylə hər məhəllədə açılan internet kafelər, yetkinlərdən çox gənclərə təsir etdi. Xüsusilə məktəb yaxınlarında qurulan bəzi internet kafelərin də hədəfi kütlə olaraq şagirdləri seçməsiylə klublar, məktəbdən çıxan və dərslərə girməyən şagirdlərin görüş məkanına çevrilib.Məktəbdən artıq qalan zamanlarda evdə dərsə hazırlaşmaq yerinə internet klublara gedərək zamanlarını kompüter oyunu oynayıb internetdə chat edərək keçirən ibtidai təhsil çağındakı şagirdlərin sayı günü-gündən artmaqdadır.İnternet kluba girənlərin, buradakı fəaliyyətlərinə baxılacaq olsa əksəriyyətin erotizm-pornografik saytlara mədaxili diqqət çəkməkdədir. İnternetdə əhəmiyyətli bir yer işğal edən erotizm-pornografik saytları, hər cür cinsi şiddət, zorakılıq, uşaq pornosu, və pozğunluq kimi bir çox mənfi ünsürü sərgilənməkdədir. Nə qədər olmaz deyilsə də,bu olmaz sözü gənclərdə olar deyə aydın olar, çünki nəyə görə qadağa qoyulduğu hər kəsə maraqlı gəlir.Buna görə də nəyin bahasına olar olsun baxmaq üçün əlindən gələni edər.Çox təəssüf ki, bu gün respublikamızda bu faktların sayı artmaqdadır. Bəs görəsən bizim sosial şəbəkələrimiz hər hansı şagirdin və ya tələbənin tələblərini ödəyə biləcək qədər inkişaf edibmi? Çox təəssüf ki, xeyr. əsasən təhsil alan şəxslər rus, ingilis, türk portallarına girərək onlara lazım olan məlumatları tərcümə etmək yollarıyla alırlar. Bəlkə elə bu da gənc nəslin internetə yalnız əyləncə vasitəsi kimi baxmağa vadar edir?......

Ulduzə Əhmədova
Xəbərlər.az