AZNET

Forbesdə Azərbaycanın qələbəsinə həsr olunmuş "Azərbaycanın ermənistan üzərindəki qələbəsinin arxasındakı "Sehirli güllə" dronları" başlıqlı məqalə dərc olunub.

Xeberler.az məqalənin tərcüməsini təqdim edir:

"Azərbaycan pilotsuz dronların xüsusi istifadəsi ilə Dağlıq Qarabağda erməni qüvvələri üzərində qələbəyə nail oldu və sülh müqaviləsi imzalandı.  Ermənistanın  baş naziri müqavilənin şərtləri ilə könülsüz olaraq razılaşdı və "Bu mənim və xalqımız üçün inanılmaz dərəcədə acıvericidir" sözlərini işlətdi.

Ərazi beynəlxalq hüquqda Azərbaycanın əraziləri olaraq tanınıt lakin 1994-cü ildən bəri (red. işğaldan sonra) ermənilər tərəfindən idarə olunmaqdadır.

Razılaşma təxminən 2000 rus əsgəri tərəfindən icra ediləcək. Bu qərar  ermənilərin etirazına səbəb oldu. Etirazçılar baş nazirin paytaxt İrəvandakı rəsmi iqamətgahına basqın etdilər və talan etdilər.İzdihamlarda hökumət nümayəndələrinə də təcavüz olunduğu bildirilir. Lakin Ermənistan üçün alternativ çox azdır (red. alternativ yox idi) çünki Azərbaycan döyüş meydanında üstünlük təşkil edirdi və  onlara qarşı çıxan qüvvələri məhv edirdi. Müvəffəqiyyətlərinin böyük bir hissəsi, yeni əldə etdiyi pilotsuz təyyarə donanmasının səbəbindən olduğu görünür. (Red. Müvəffəqiyyətlərin əsas və başlıca səbəbi Azərbaycan əsgərləri oldu)

analitik Samuel Bendettin bildirdiyi kimi, "Azərbaycanın pilotsuz təyyarələri, həqiqətən də, Ermənistanın hava hücumundan müdafiə və quru qoşunlarını sıradan çıxaran " sehrli güllə" idi"

Azərbaycan bu qarşıdurmada bir neçə müxtəlif tipli pilotsuz təyyarə istifadə etdi. Ən ölümcüllər arasında Türkiyə tərəfindən istehsal edilən Bayraktar TB-2 pilotsuz təyyarələri də var.

Baxmayaraq ki bu PUA-lar ABŞ-ın MQ-9 Reaper-nin ağırlığının yalnız səkkizdə biri qədər idi və cəmi 80 mil sürətdə uçurdu, TB2 lazerlə idarə olunan dörd MAM  raketi daşıyır və döyüşdə yüksək dərəcədə effektivdir.

Azərbaycan TB2-lərdən vurduğu texnikaların bir çox kompilyasiya videosunu yayımlamışdı.

3 oktyabr tarixinə qədər Azərbaycan artıq 250 zirehli texnika, S-300 hava müdafiə sistemi də daxil olmaqla 39 hava müdafiə sistemini məhv etdiyini bildirmişdi.

Hava müdafiəsinin məhv edilməsi xüsusilə vacibdir: bunlar (HMS) devrildikdən sonra pilotsuz təyyarələr hədəfləri istədiyi kimi hədəf ala bilər.

Bənzər bir vəziyyət, iyun ayında Suriyada meydana gəldi, burada da Türk Bayraktar TB2-ləri Rusiya istehsalı olan onlarla zenit vasitəsini dağıtdı. Rusiya müdafiə naziri etiraf etmişdi ki, hava müdafiə sistemlərinin bu dronları görməsi çətindir, çünki bu dronlar sistemlərin əhatə edə bilmədiyi "Ölü zonalar"dan uçur.

Azərbaycan bir sıra köhnə Rusiya An-2 iki təyyarələrini də bomba atan pilotsuz təyyarələrə çevirmişdi. Bu qəribə maşınlar hava müdafiə sistemlərinin yerlərini müəyyən etməyə və məhv etməyə TB-lərə yardımçı olurdu.

Daha sonra Azərbaycan tərəfi  piyadalara, piyada səngərlərinə dron zərbələrinin endirildiyi videolar yayımlamışdı. Bu videolar isə erməni tərəfində zirehli texnikaların artıq qalmaması ehtimalını yaradırdı.

Azərbaycan eyni zamanda İsrail istehsalı olan İsrail Orbiter-1K kiçik kamikaze pilotsuz təyyarəsi və İsrail istehsalı olan Haroplarını da istifadə edirdi. Savaşlarda Türkiyənin Kargu taktiki kamikadze dronlarının da yer aldığı iddia olunsa da buna sübutlar azdır. Bu dron kəşfiyyat xarakterlidir. Dron hədəfləri təkbaşına müəyyən edə və məhv edə bilən ağıllı bir tanıma sisteminə sahibdir. Azərbaycan PUA-larının  erməni tanklarını tamamilə məhv etdiyini iddia edən mənbələr də mövcuddur. Lakin  "Foreign Policy"nin jurnalisti Robert Bateman, erməni tanklarının bu qədər məhv olmağında başqa səbəb kimi onların səriştəsizliyini göstərirdi. Yayılmış videolarda erməni tanklarının üsrü açıq kamuflajsız sürü şəklində də hərət etdiyi görsənir. Rober Bateman bildirir ki, bunun səbəbi səriştəsizlik idarəetmə və səriştəsiz təlimlərdir.

Bendett, qələbənin sadəcə pilotsuz təyyarələrin zərbələri məsələsi olmadığını bildirir. "Pilotsuz təyyarələr bu müharibədə dəvənin belini qıran saman kimi qiymətləndirilsə də, Azərbaycanın uğuru həm də ərazini bir dəfəyə bir kvadrat kilometrə qədər dəqiq təhlil edən yaxşı üsullu mexanikləşdirilmiş piyada əməliyyatları ilə əlaqələndirilir" deyir Bendett.

Qarabağ müharibəsi pilotsuz təyyarələrlə qazanılmış ilk müharibədir. Görünür dünyada belə müharibələr çox olacaq."