TEXNOLOGİYA

Süni intellektin geniş tətbiqi artıq təhsil sahəsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirir və ənənəvi tədris metodlarını dəyişməyə sövq edir. Hər il süni intellekt texnologiyaları təhsil proseslərinə daha dərindən nüfuz edərək cəmiyyət üçün yeni çağırışlar yaradır.

Xeberler.az məlumat verir ki, təhsil sistemlərinin texnologiyaların sürətli inkişafına uyğunlaşdırılması zərurəti əsas məsələyə çevrilir. Süni intellekt həm də peşəkar sahələri aktiv şəkildə dəyişir, yeni ixtisaslara tələbat yaradır və davamlı öyrənmənin əhəmiyyətini stimullaşdırır.

İşçilərin əmək bazarında rəqabətədavamlı qalmaları üçün ixtisasların artırılması, peşəkar bacarıqların formalaşdırılması və yeni peşələrə yiyələnmə həyati əhəmiyyət kəsb edir. Bununla belə, ənənəvi universitetlər öz statik proqramları ilə çox vaxt sürətlə dəyişən dəyişiklik dinamikası ilə ayaqlaşa bilmirlər. Bu, zamanın tələblərinə tez uyğunlaşmağa kömək edəcək çevik öyrənmə metodlarının tətbiqinin vacibliyini vurğulayır. Yeni təhsil yanaşmalarının inkişafı, sadəcə bir trend deyil, texnoloji tərəqqinin diktə etdiyi zərurətdir.

İşin və tədrisin gələcəyi: texnologiya əmək bazarını necə dəyişdirir

Dünya İqtisadi Forumunun məlumatına görə, rəqəmsal çıxışın genişləndirilməsi transformasiya edən tendensiyalardan biri olacaq. İşəgötürənlərin 60 faizi bunun 2030-cu ilə qədər biznesləri kökündən dəyişdirəcəyini gözləyir.

Ən böyük təsir süni intellekt və məlumatların emalı (86 faiz), robototexnika və avtomatlaşdırma (58 faiz), eləcə də enerji istehsalı, saxlanması və paylanması (41 faiz) kimi texnologiyalardakı irəliləyişlərdən gələcək.

Bu dəyişikliklər əmək bazarına çoxistiqamətli təsir göstərəcək: bəzi peşələrin populyarlığı və tələbat artacaq, digərləri isə yox olacaq.

Bu inkişaf texnologiya ilə bağlı bacarıqlara malik mütəxəssislərə yüksək tələbat yaradacaq. Gələcəyin əsas səriştələrinə süni intellekt və böyük verilənlərlə iş bacarığı, şəbəkə bacarıqları, kibertəhlükəsizlik və texnoloji savad daxildir. Nəticədə əmək bazarı istər-istəməz işçilərin genişmiqyaslı təkmilləşdirilməsi və yenidən hazırlanması, habelə yeni mütəxəssislərin hazırlanması ehtiyacı ilə üzləşəcək. Bu, zamanın çağırışlarına cavab verəcək yeni tədris metodları və təhsil formatlarının yayılmasına gətirib çıxaracaq.

Onlayn təhsil əsas tədris alətinə çevriləcək

Yeni bacarıqlara artan tələbatı ödəməyin ən perspektivli yollarından biri onlayn təhsil platformalarıdır. Onların üstünlükləri göz qabağındadır:

• Əlçatanlıq: İnternetə çıxış olduqda dünyanın istənilən yerindən münasib vaxtda təhsil almaq imkanı.

• Müxtəliflik: proqramların və kursların geniş spektri - əsas fənlərdən tutmuş yüksək ixtisaslaşmış sahələrə qədər.

• Çeviklik və fərdi yanaşma: təhsil prosesinin fərdi məqsədlərə və cədvələ uyğunlaşdırılması.

• Maneələrin azaldılması: gəlir səviyyəsindən və yaşayış yerindən asılı olmayaraq hər kəs üçün əlçatan təhsil.

Bu kimi onlayn platformalar rəqəmsal transformasiya dövrünə uyğunlaşmaq üçün lazım olan texnologiyaları, bilik və bacarıqları birləşdirərək, gələcəyin əmək bazarı üçün işçilərin hazırlanmasında əsas alətə çevrilir.

4SİM və “Coursera”: Azərbaycan əmək bazarını rəqəmsal iqtisadiyyatın çağırışlarına necə uyğunlaşdırır

Azərbaycanda yeni təhsil yanaşmalarının tətbiqinin uğurlu nümunələrindən biri “4Sİ Akademiyası”nın (İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində Dördüncü Sənaye İnqilabının Təhlili və Koordinasiya Mərkəzi (4SİM) və Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyində Təhsilin İnkişafı Fondunun təşəbbüsü) dünyanın aparıcı onlayn təhsil platformalarından biri olan “Coursera” ilə birgə layihəsi olub.

Layihə çərçivəsində istifadəçilər rəqəmsal transformasiya dövründə tələb olunan əsas sahələr üzrə pulsuz kurslar keçə bilərlər: süni intellekt, böyük verilənlər, məlumatların təhlili, blokçeyn texnologiyaları, bulud hesablamaları, proqramlaşdırma dilləri, karyera və dil bacarıqları, həmçinin onlarla digər sahə.

Layihənin özəlliyi istifadəçilərin seçə biləcəyi təlimlərin sayına məhdudiyyətlərin olmamasıdır. Təkcə bir il ərzində platformada 10 min Azərbaycan vətəndaşı qeydiyyatdan keçib. Ümumilikdə layihə iştirakçıları 32 min saatlıq kursları bitirib və beynəlxalq sistemlərdə tanınan 4,2 min sertifikat əldə ediblər.

Layihənin həyata keçirilməsi əmək bazarının Azərbaycanın iqtisadi siyasətinin prioritetlərinə uyğunlaşdırılmasında mühüm rol oynayır ki, bu da Dördüncü Sənaye İnqilabı texnologiyalarına, o cümlədən yaşıl enerji, rəqəmsal iqtisadiyyat və digər sahələr üzrə biliklərə malik mütəxəssislərin inkişafına kömək edir.

Layihənin yaş kateqoriyası üzrə statistika onun geniş əhatə dairəsini təsdiqləyir: ən gənc istifadəçinin cəmi 9, ən yaşlı istifadəçinin 73 yaşı var.

Bu, əyani şəkildə göstərir ki, onlayn təhsil bütün yaş, sosial və digər maneələri aşaraq, internetə çıxışı olan hər kəsə bərabər imkanlar yarada bilər.

“4Sİ Akademiyası” layihəsi təkcə təhsil xidmətlərinin göstərilməsi ilə məhdudlaşmır. Əsas məqsədlərdən biri istifadəçilərlə potensial işəgötürənlər arasında əlaqə yaratmaqdır. Bu, iştirakçılara əldə etdikləri bilik və bacarıqları real karyera nailiyyətlərinə çevirməyə kömək etməklə proqramın iqtisadi təsirini artırır.

Bu yanaşma təkcə ixtisaslı mütəxəssislərin yetişməsinə kömək etmir, həm də rəqəmsal transformasiya və innovasiyaya yönəlmiş dayanıqlı iqtisadiyyatın inkişafına töhfə verir.

Əlçatan təhsil: regionlarda insan kapitalının inkişafı istiqamətində atılan addım

Belə təhsil təşəbbüslərinin əsas nailiyyətlərindən biri regionların, xüsusən də kənd yerlərinin sakinlərinin təhsilə bərabər çıxışını təmin etməkdir. Bu, paytaxtla regionlar arasında imkanlar fərqini aradan qaldırmaqla yanaşı, regionlarda fəaliyyət göstərən müəssisələr üçün yüksək ixtisaslı insan kapitalının formalaşmasına töhfə verir.

Vətəndaşların aparıcı dünya universitetləri tərəfindən hazırlanmış kurslara çıxışı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu, Azərbaycan universitetlərinin süni intellekt, böyük verilənlərin təhlili, maşın öyrənməsi və “FinTech” mühəndisliyi kimi müvafiq fənlərin tədrisində məhdud imkanlarını kompensasiya edir.

Milli proqram: sərhədsiz təhsil

Pilot layihənin uğurundan ilhamlanan 4SİM 2025-ci ildə “4Sİ Akademiyası”nı genişləndirərək onu Milli Proqrama çevirməyi hədəfləyir. Vətəndaşlara “Coursera” platformasında mövcud olan 8 min kursun hamısına çıxışı təmin etmək planlaşdırılır.

Onlayn platformada kurslar ingilis dilində olduğundan dil maneəsinin aradan qaldırılmasına xüsusi diqqət yetiriləcək. İlkin mərhələdə 2,5 min kurs Azərbaycan dilində subtitrlərlə təqdim ediləcək, ən çox tələbat olan 20 kurs isə süni intellekt texnologiyaları vasitəsilə səsləndiriləcək.

Bu yenilik ingilis dilini bilmə səviyyəsindən asılı olmayaraq, daha çox vətəndaş üçün keyfiyyətli təhsilin qapılarını açacaq.

Əmək bazarının transformasiyası

Bu kimi təşəbbüslər əmək bazarının gücləndirilməsi üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. Onlar əmək resurslarının aktuallığını itirən sahələrdən yeni, tələbat çox olan sahələr üzrə yenidən bölüşdürülməsinə imkan verir.

“Future of Jobs Survey”in proqnozlarına görə, əmək bazarında struktur dəyişiklikləri 2025-2030-cu illər arasında bütün iş yerlərinin 22 faizinə təsir edəcək. 170 milyon (hazırkı qlobal məşğulluğun 14 faizi) yeni iş yerinin açılacağı, 92 milyonunun (ümumi iş yerlərinin 8 faizi) isə yox olacağı gözlənilir. Nəticədə xalis iş yerlərinin artımı 78 milyon təşkil edəcək ki, bu da ümumi məşğulluğun 7 faizinə bərabərdir.

“4Sİ Akademiyası” kimi təhsil layihələri Azərbaycanın bu qlobal prosesə uğurla daxil olması üçün zəmin yaradır. Genişmiqyaslı transformasiyalar dövründə bu kimi layihələr təkcə əmək bazarını müasir reallıqlara uyğunlaşdırmaqla kifayətlənmir, həm də hər kəsin bilik və texnologiyaya çıxışını mümkün etməklə, Azərbaycanın qlobal iqtisadiyyatdakı mövqeyini möhkəmləndirməyə kömək edir.