"Bravo"da baş verən cinayətin açılmasında DİN-in texnologiyalardan, rəqəmsal resurslardan, "Təhlükəsiz Şəhər" sistemindən peşəkarlıqla istifadəsi haqqında bir neçə gün öncə yazmışdım.
Ötən gün deputat Fazil Mustafaya qarşı törədilən terror bir daha bu məsələyə diqqət yetirməyimə səbəb oldu.
Ölkəmizdə "Təhlükəsiz Şəhər" sistemi 2009-cu ildən fəaliyyət göstərir.
Bu sistem daxilində biometrik identifikasiya, video müşahidə və s . bu tip alt sistemləri mövcuddur, kütlə içərisindən yalnız axtarılan şəxsi seçməyə və izləməyə imkan verir, hətta saxta nömrə ilə avtomobili və sahibini identifikasiya etməyə və izləməyə imkan verir və s.
Bununla bağlı Prezidentin 15 may 2009-cu il tarixli fərmanı və NK-nın 2010-cu ildə qəbul edilən qərarları var.
Videomüşahidə kameralarının quraşdırılacağı məkanlar, bu işə məsul qurumlar, bu işin reallaşmasına ayrılan vəsaitlərlə bağlı NK qərarına bir neçə dəfə əlavələr də olub.
Əvvəllər DİN-in müşahidə kameraları yalnız əhalinin sıx hərəkətdə olduğu küçə və prospektlərdə, parklarda, idman kompekslərində quraşdırılırdı. Hazırda isə , yuxarıda qeyd olunan qərara edilən dəyişikliklərdən sona müşahidə kameraların sayı və keyfiyyəti xeyli artırılıb.
Son açıqlanan məlumatlara görə Bakı şəhərində "Təhlükəsiz şəhər" sistemində, təxminən 2300 nöqtədə 7 min müşahidə kamerası istifadəyə verilib.
İnkişaf etmiş ölkələrdə isə müşahidə perimetrinə daxil olan ərazilər, hər 100 nəfərə düşən kamera sayı hədsiz yüksəkdir.
Beynəlxalq təcrübəni, inkişaf etmiş ölkələrdə bu istiqamətdə atılan addımları müşahidə etdikdə görmək olar ki, ictimai təhlükəsizliyin qorunması və cinayətkarlığa qarşı mübarizədə "Təhlükəsiz şəhər" sisteminin təkmilləşdirilməsinə ciddi ehtiyac var.
"Təhlükəsiz şəhər" sisteminin əsas tərkib hissəsi olan videomüşahidə infrastrukturunun qurulması mövcud normalara görə DİN, FHN, Yerli icra qurumları və Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinə həvalə edilib.
Lakin görünən odur ki , bu infrasturkturun inkişaf etdirilməsi və dayanıqlığı ilə bağlı çatışmazlıqlar da var.
Baş verənlər və müasir çağırışlar da tələb edir ki, "Təhlükəsiz Şəhər"in əhatə dairəsi genişləndirilməli, bu məqsədlə Yol xəritəsi hazırlanmalıdır.
Yeni tikilən binaların, obyektlərin təhvil-təslimində "Təhlükəsiz Şəhər" sisteminə qoşulan videomüşahidə sisteminin mövcudluğu təmin edilməlidir. Qaydalar bunu tələb etsə də icrası istiqamətində problemlər var.
Bu sistemin operatoru olan DİN bu prosesdə daha yaxından iştirak etməlidir.
Yeri gəlmişkən, yeni tikililərdə telekommunikasiya və videomüşahidə sisteminin mövcudluğu və istismarı ilə bağlı qanunvericiliyə dəyişikliklər edilməlidir.
Müasir dünyanın çağırışlarına uyğun olaraq "Təhlükəsiz şəhər" sisteminə
hətta maskada olan cinayətkarları identifikasiya etməyə imkan verən müasir video müşahidə sistemləri, təmassız biometrik texnologiyalar quraşdırılmalıdır.
İnkişaf etmiş ölkələr terrorçuluğa qarşı mübarizədə, identifikasiya məsələlərində süni intellekt həllərindən istifadəyə daha çox önəm verirlər. Bu təcrübələrin öyrənilməsi və ölkəmizdə tətbiqinə diqqət artırılmalıdır.
"Təhlükəsiz şəhər" sisteminin modernləşdirilməsi, yeni texnologiyaların tətbiqi, kameralardan məlumatların ötürülməsi üçün optik şəbəkənin inkişaf etdirilməsi, məlumatların emal edilməsi üçün Data Mərkəzin gücünün artırılması, digər təhlükəsizlik sistemləri ilə inteqrasiya böyük resurslar və peşəkar kadrlar tələb edir.
Dünyada baş verənlər, son zamanlar ölkəmizdə baş verənlər və beynəlxalq təcrübədə göstərir ki, "Təhlükəsiz şəhər" tipli sistelmlər ictimai təhlükəsizliyin qorunması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Odur ki, hökumətin bu məsələləri yenidən gündəmə gətirməsi, resurslar ayırması və təhlükəsizlik sistemlərinin təkmilləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirməsi düşünürəm ki, faydalı olardı.
Yeri gəlmişkən, videomüşahidə sistemləri ilə toplanan informasiyaların qorunması və bu məlumatlardan sui-istifadə hallarının qarşısının alınması üçün də qanunverciliyin təkmilləşdirilməsi vacibdir.
Osman Gündüz
Azərbaycan İnternet Forumunun Prezidenti, ekspert
